Van Quickenborne en Dewael willen lijststem afschaffen
Open Vld Kamerleden Vincent van Quickenborne en Patrick Dewael dienen een wetsvoorstel in om de devolutieve kracht van de lijststem af te schaffen. “Zo bepaalt de kiezer -en niet de partij- wie gaat zetelen in het parlement.”
Met een lijststem verklaart een kiezer zich akkoord met de volgorde van de kandidatenlijst die door de partij werd vastgelegd. De lijststemmen worden vervolgens verdeeld onder de kandidaten bovenaan de lijsten die niet rechtstreeks verkozen zijn.
“Dankzij het systeem van de lijststem hebben de partijen grote invloed op wie er juist in het parlement terecht komt. Gevolg is dat kandidaten met meer voorkeurstemmen toch naast een zetel kunnen grijpen. Als je naam als kandidaat niet bovenaan de lijst staat, maak je dus weinig kans om verkozen te geraken”, aldus initiatiefnemer Vincent Van Quickenborne.
9% ‘slachtoffers’
De liberalen willen al langer af van dit systeem dat de particratie versterkt. Het voorstel werd een eerste keer gelanceerd in het verkiezingsprogramma van de PVV in 1965. Het was de regering Verhofstadt I die het effect van de lijststem al terugdrong door het aantal voor de verdeling te halveren. Maar toch blijft de lijststem ‘slachtoffers’ maken. Bij de verkiezingen in 2014 moesten 14 kandidaten plaats ruimen voor kandidaten die extra stemmen kregen uit de pot. In het Vlaams parlement betrof het 11 kandidaten. Het gaat telkens om ongeveer 9% van de assemblees.
Minder particratie, meer democratie
“Wij willen die devolutieve kracht van de lijststem afschaffen. Zo dringen we de particratie terug en versterken we de democratie. Niet de partij, maar de kiezer moet bepalen wie gaat zetelen”, aldus mede-indiener Patrick Dewael. Van Quickenborne denkt dat ook de parlementen hierbij te winnen hebben: “De indruk kan ontstaan dat kandidaten hun zetel aan de partij hebben te danken en daar ook naar handelen. Door deze hervorming verdienen alle parlementairen hun zetel onafhankelijk en op eigen kracht.”
Concreet zal volgens het wetsvoorstel een lijststem blijven bestaan, maar enkel meetellen voor het aantal zetels dat een partij behaalt. Wie die zetels zal bezetten, wordt enkel en alleen afhankelijk van de naamstemmen die de kandidaten op de lijst behalen, ongeacht hun plaats.
Hervorming voor alle verkiezingen?
Indien dit wetsvoorstel het haalt, zal de nieuwe regeling van toepassing zijn bij de verkiezingen van de Kamer, het Europees parlement en dat van de Duitstalige gemeenschap. Wanneer het voorstel met een tweederde meerderheid wordt goedgekeurd, geldt de regeling ook voor de deelstaatparlementen. Maar het Vlaams parlement kan mits een eigen voorstel van decreet dat een tweederde meerderheid haalt de regeling ook zelf invoeren, ongeacht een eventuele federale wet.
